Preskryptywista odmienia „błąd” przez wszystkie możliwe przypadki, orzekając, co nim jest, a co nie. Przy okazji może podać diachroniczną (historyczną) kolej rozwoju danej formy, stronić będzie jednak od zauważania procesów synchronicznych (działających obecnie).
Czym jest preskryptywizm?
To postawa, która zakłada potrzebę definiowania zasad oraz norm poprawnego języka. Reprezentuje ją większość medialnych językoznawców oraz największe instytucje zajmujące się normami językowymi. W skrajnej formie przybiera postać puryzmu językowego.
Co jest złego w preskryptywizmie?
Postawa ta ignoruje, jak naprawdę działa język. Choć często słyszy się stwierdzenie, że „język jest żywy”, to na tym się kończy, bo zaraz potem następuje „póki co, tak nie można mówić”. Przy formowaniu normatywnych zasad pomijana jest nieprzypadkowa popularność użycia (na co wskazują same tytuły artykułów o „najpopularniejszych błędach”). Nie jest brane pod uwagę, że to wypadkowa gramatyki języka, czyli dowód na produktywność danej zasady.
Nurt językoznawstwa normatywnego przypisuje szczególne znaczenie stosowaniu tzw. poprawnego języka, sprowadzając tę umiejętność do wyznacznika statusu społecznego. W rezultacie, osoby, które nie znają norm (zazwyczaj niezgodnych z naturą języka) lub się do nich nie stosują (często przez niezależne od nich trudności), są oceniane jako niedoedukowane, głupsze czy wręcz gorsze. Wytykanie błędów językowych jest formą dyskryminacji często traktowaną jako społecznie dopuszczalna. Żeby się przekonać, jak może być okrutna, wystarczy odwiedzić popularne fanpejdże albo grupy na temat „poprawnej polszczyzny”. Ciężko o drugie miejsce przepełnione tak wieloma klasistowskimi i wrednymi komentarzami.
Dodatkowo, jeśli językoznawstwo ma być uznane za naukę, powinno starać się unikać wartościowania – osobiste opinie i sądy są łatwo podważalne. Z tego powodu preskryptywizm można traktować co najwyżej jako postawę społeczną.
„Ale jak to, tak bez zasad? Każdy będzie mówił po swojemu i nigdy się nie dogadamy!”
Dementowaniem tego mitu zajmiemy się w kolejnych postach.
______________________
Autorka: Maria Bolek