Dla niektórych może być to oczywistość, a dla innych zaskoczenie, że w języku polskim mamy więcej dźwięków niż liter alfabetu. Jednym z takich dźwięków, których nie ma w alfabecie jest /ŋ/, czyli spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna. Rozwikłanie tej nazwy znajdziecie na następnym slajdzie.

Jak powstaje /ŋ/?

W języku polskim /ŋ/ występuje tylko w konkretnych kontekstach, to znaczy przed spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowi /k, g/:

bank [baŋk], funkcja [fuŋkcja], tango [taŋgɔ]

Dodatkowo /ŋ/ pojawia się w wymowie ⟨ą, ę⟩ przed spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowi /k, g/.

bąk [bɔŋk], Węgry [vɛŋgrɨ], sęk [sɛŋk]

Język angielski: spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna

W ten sposób wymawia się na przykład końcową zbitkę spółgłosek „ng” w języku angielskim, np. „sing” /sɪŋ/. Oczywiście, nie zawsze tak było, ortografia nie wzięła się znikąd! W staro- i średnioangielskim każda sekwencja ⟨ng⟩ oznaczała dwa dźwięki: nosówkę /ŋ/, po której następowała dźwięczna głoska zwarta /g/. Od ok. XV wieku /g/ przestało być wymawiane w wymowie londyńskiej. Wciąż istnieją jednak regionalne odmiany angielskiego, w których nie doszło do połączenia /ŋ/ z /g/. Co więcej, w różnych odmianach i rejestrach języka angielskiego, końcowe /g/ jest często pomijane, w rezultacie powstaje wymowa /-ɪn/ dla ⟨-ing⟩. Czasami jest to oddawane w ortografii jako ⟨-in’⟩, np. ⟨singin’⟩.

Angielski kontra polski

Dla Polaków uczących się angielskiego, wytworzenie dźwięku /ŋ/ stanowi często problem. Jak widzimy na przykładzie różnych dialektów, nie ma obowiązku wymawiać samego /ŋ/, żeby brzmieć jak native speaker, bo angielski ma wiele wariantów regionalnych! Zasadniczą różnicą między polskim a wariantami, w których występuje wymowa końcowego ⟨g⟩, jest charakterystyczne dla polskiego końcowe ubezdźwięcznienie, tzn. Polacy często wymawiają ⟨-ing⟩ jako /-iŋk/.

Spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna

Języki świata

W większości języków europejskich ta spółgłoska nie może znajdować się na początku słowa, ale w innych językach świata, zwłaszcza w Afryce, Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, występuje jako samodzielny fonem, często właśnie na początku wyrazów. Zazwyczaj dźwięk ten jest transliterowany jako ⟨ng⟩:

  • indonezyjski: ngarai [ŋarai] „dolina”.
  • wietnamski: người [ŋɨɜ̀j] „człowiek”.
  • kantoński: [ŋaːp] „kaczka”
  • birmański: ငါ [ŋà] „ja”
  • khmerski: ងាវ [ŋieo] „ostryga”
  • tajski: งู [ŋuː] „wąż”
  • swahili: ng’ombe [ˈŋɔˑmbɛ] „bydło”

Autorka: Maria Bolek

Na naszej stronie nie ma reklam, dlatego możesz postawić nam kawę:

Postaw mi kawę na buycoffee.to
Źródła

Anderson, Gregory D. S. (2008), „The Velar Nasal”, in Haspelmath, Martin; Dryer, Matthew S; Gil, David; et al. (eds.), The World Atlas of Language Structures Online, Munich: Max Planck Digital Library
Gussmann, Edmund (1974), Fisiak, Jacek (ed.), „Nasality in Polish and English” Papers and Studies in Contrastive Linguistics, Poznań: Adam Mickiewicz University, 2: 105–122
Jassem, Wiktor (2003), „Polish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107
Ladefoged, P., & Maddieson, I. (1998). The sounds of the world’s languages.
Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants: An Introduction to the Sounds of Languages, vol. 1, Wiley-Blackwell
Ostaszewska, Danuta; Tambor, Jolanta (2000), Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN

Przykład z języka wietnamskiego pochodzi z ebooka „Wietnamski. Jak opowiadać o sobie?” Barbary Szacoń-Wójcik ig @azjatyckiejezyki @orientalistka_wordpassion

Przekroje na slajdach pochodzą z http://polfon.upol.cz/?lg=pl