Fiński, meänkieli, kweński – ten sam język?

Dzisiaj zabieram was na daleką północ, a opowieść będzie dotyczyć trzech języków. A może dialektów?

No właśnie, czy fiński, meänkieli i kweński to ten sam język? Według Instytutu badawczego języków Finlandii – tak. Obrazuje to poniższa mapka. Za pomocą liczby 6 zaznaczono tutaj obszar dialektalny Peräpohjola (dalekiej północy). Jak widać, trzy szóstki znajdują się poza granicami Finlandii: 

• 6a to dialekty doliny Torne (Szwecja), 
• 6b to dialekty Gällivare (Szwecja),
• 6e to dialekty kweńskie (Norwegia).

Po drugiej stronie granicy, zarówno w Norwegii, jak i w Szwecji, sytuacja wygląda inaczej. „Dialekty doliny Torne” uznawane są w Szwecji jako odrębny od fińskiego język – meänkieli. Oba – meänkieli i fiński – są chronionymi w Szwecji językami mniejszości. Natomiast w Norwegii „dialekty kweńskie” są określane jako język kweński, który również cieszy się statusem języka mniejszości. 

Meänkieli

Dosłownie „nasz język”. Używa się go w dolinie rzeki Torne po szwedzkiej stronie granicy. W 1809 r. rzeka Torne stała się granicą pomiędzy Szwecją a Wielkim Księstwem Finlandii należącym do Imperium Rosyjskiego. Od tego czasu języki po obu stronach granicy rozwijały się w różnych kierunkach. 

Różnice pomiędzy meänkieli a fińskim:

• zapożyczenia ze szwedzkiego (tabelka)
• brak dwóch przypadków gramatycznych używanych w standardowym języku fińskim, czyli comitativus i instructivus
• różnice w zapisie (tabelka)

Kweński

Kweński używany jest w północnej Norwegii przez ludzi, którzy wyemigrowali z terenów obecnej północnej Finlandii i Szwecji głównie w XVIII i XIX w. Kweński jest bardzo podobny do meänkieli.

Johanna Laakso pisze, że obecnie standardowy język fiński jest głównie używany w piśmie, natomiast język komunikacji mówionej, z wyjątkiem formalnych okazji, jest mniej lub bardziej naznaczony regionalnymi odmianami mówionymi (możecie również poczytać o tym w napisanym przeze mnie artykule Fiński, czyli dwa języki w jednym). Oznacza to, że dialekty, którymi mówią ludzie po fińskiej stronie granicy, mogą niewiele różnić się od meänkieli lub kweńskiego. 

Przykład ten obrazuje, że granica pomiędzy dialektem a językiem jest kwestią polityczną, a nie czysto językową. Natomiast jeżeli nazewnictwo ma decydować o przetrwaniu danego wariantu lub o przekazaniu na jego rewitalizację środków finansowych – to możemy się umówić, że fiński, meänkieli i kweński to nie ten sam język 🙂

---

Autorka: Alicja Kiełpińska

Korekta: Agata @ztekstem